ks. Jan Siedlecki

Śpiewnik Kościelny

Pod redakcją ks. Karola Mrowca CM

XXXVI wydanie ukazało się w 1980 r. W nocie Od Redakcji (s. XI) podano skład kolegium redakcyjnego: Ks. Karol Mrowiec (red. nacz.), ks. Marian Michalec CM, ks. Józef Weissmann CM. XXXVI wydanie jest w zasadzie przedrukiem wydania z 1975 r. Wprowadzone zmiany uzasadniono przystosowaniem najbardziej potrzebnych śpiewów do obowiązujących przepisów liturgicznych. Zmiany dotyczą Nieszporów polskich i pogrzebu chrześcijańskiego (Dodatek III), skorygowano też dostrzeżone błędy z wydania XXXV. Redakcja jednocześnie zapowiada „gruntowne przerobienie” Śpiewnika, którego nie dokonano w tym wydaniu, z powodu braku czasu, jaki miał do dyspozycji nowy zespół redakcyjny.

Jeżeli chodzi o rzeczone zmiany od s. 446. Wprowadzono trzy formularze nieszporów: niedzielny, o Najświętszym Sakramencie i o Najświętszej Maryi Pannie. Wszystkie podzielono na X części. W III części psałterz podzielono na cztery tygodnie oraz wprowadzono biblijne kantyki w tłumaczeniu Marka Skwarnickiego, do których muzykę ułożyli: Marian Machura i ks. Marian Michalec. W części VII dodano modlitwy wstawiennicze (4) i w cz. IX modlitwy na zakończenie (5 – na różne okresy). 

Po rozesłaniu (cz. X) podano psalmy do wyboru. Potem następują nieszpory o Najświętszym Sakramencie (X cz.) i Nieszpory o NMP. W tych ostatnich wprowadzono kantyk św. Pawła w tłumaczeniu M. Skwarnickiego, do którego muzykę napisał o. J. Ścibor CSsR.

W Dodatku III, zamieszczono tylko Pogrzeb chrześcijański dorosłych, podzielony na: 1. W domu zmarłego, 2. Procesja do kościoła, 3. W kościele, 4. Procesja na cmentarz, 5. Przy grobie, 6. Złożenie do grobu – układ, wraz z odpowiednimi śpiewami, został zaczerpnięty z rytuału pogrzebowego.

Przedrukiem wydania XXXVI jest wydanie XXXVII z 1982 r., które także ukazało się w Opolu, podobnie do wydania XXXVIII z 1985 r. Na stronie 611 XXXVIII wydania, w tytule działów nastąpiła pomyłka w druku: zamiast Dodatek I podano Dodatek II i na odwrót. Wydanie z 1985 r. ma miękką oprawę oraz gorszej jakości druk, zwłaszcza jeżeli chodzi o kolory.

Śpiewnik kościelny uzyskał nowe oblicze w wydaniu XXXIX z 1987 r. Gruntowna redakcja była zapowiadana już w wydaniu z 1980 r. Po przedmowie ks. Feichta z 1928 r. następuje obszerna nota Od Redakcji z 1986 r. We wstępie przypomniano: „motywem tych zmian była chęć dostosowania zawartości Śpiewnika do wymogów posoborowej odnowy liturgicznej oraz zaradzenia aktualnym potrzebom duszpasterskim”. Po raz kolejny w historii Śpiewnika, w imię przejrzystości, zrezygnowano z tzw. dodatków. Zmieniono układ śpiewnika. Ze względu na przestarzały tekst zrezygnowano z niektórych strof pieśni, usunięto 86 pieśni, wprowadzono zaś 178 – rozpowszechnionych w Polsce. Nadto włączono także 48 zupełnie nowych, nieznanych dotąd śpiewów i pieśni, względnie samych, skomponowanych specjalnie dla tego wydania – melodii. W wyborze wersji danej pieśni, jak również w podejmowaniu decyzji o usunięciu jakiejś pieśni, kierowano się również doświadczeniami i badaniami terenowymi prowadzonymi systematycznie przez Katedrę Hymnologii i Folkloru Religijnego w Instytucie Muzykologii Kościelnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Za nadrzędne kryterium wyboru tekstów i melodii przyjęto ich liturgiczną przydatność oraz żywotność. Przywrócono usunięty w wydaniu z 1973 r. dział śpiewów łacińskich, zamieszczając te śpiewy, które są najbardziej konieczne. Dotychczasowe wprowadzenia i objaśnienia okresów roku kościelnego zastąpiono nowymi, opracowanymi przez liturgistę – ks. dr Władysława Bombę CM. Po słowie Od Redakcjipodano uzupełniony wykaz dawnych i nowszych śpiewników.

W sumie zaprowadzono 43 działy. Wszystkim pieśniom nadano tytuły. W ramach działów pieśni uszeregowane są alfabetycznie. Przez całe wydanie podana jest numeracja ciągła pieśni, zgodnie z intencją redakcji jest to główny wskaźnik podczas wyszukiwania pieśni. Stąd w wykazie rzeczowym nie podano stron, tylko po prawej stronie tytułów umieszczono numery, a nie – jak dotąd – strony. Strony podano w alfabetycznym spisie. Jest jeszcze spis autorów tekstu i muzyki.

Jeżeli chodzi o ilość pieśni w poszczególnych działach: pieśni na Adwent (21), pieśni na Boże Narodzenie (59), kolędy domowe (22), pieśni na Ofiarowanie Pańskie (3), pieśni na Wielki Post (38), Niedziela Palmowa (6), Wielkie Czwartek (2), Wielki Piątek (2), Wigilia Paschalna (3), procesja rezurekcyjna (3), pieśni na Wielkanoc (23), pieśni na Wniebowstąpienie (3), pieśni do Ducha Świętego (7), pieśni do Trójcy Przenajświętszej (7), pieśni do Serca Pana Jezusa (25), pieśni do Chrystusa Króla (7), pieśni do Najświętszego Sakramentu (47 + śpiew przed ewangelią podczas procesji Bożego Ciała), pieśni ku czci NMP (85), pieśni ku czci św. Józefa (11), pieśni ku czci św. Rodziny (2), pieśni ku czci śś. Aniołów (7), pieśni ku czci śś. Pańskich (65), pieśni przygodne (56), psalmy (16), hymny (60), śpiewy na niedzielne pokropienie (5), msze liturgiczne (7 – dołączono części autorstwa ks. Łasia, ks. Kądzieli, p. Machury), śpiewy międzylekcyjne (23), śpiewy przed ewangelią (18), śpiewy modlitwy powszechnej (11), pieśni mszalne (22), pieśni mszalne dla dzieci (10), śpiewy łacińskie (14 – poza De Angelis i Credo III, znalazła się też Missa bedąca kompilacją poszczególnych –  łatwych, o śpiewie sylabicznym, ew. neumatycznym – części z mszy: XV, XVI i XVIII, tony psalmowe oraz śpiewy łacińskie), nieszpory niedzielne (13), nieszpory o Najświętszym Sakramencie (10), nieszpory o NMP (4), suplikacje (7), Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP (2), Różaniec do NMP (4), Droga krzyżowa dla dorosłych (1), Droga krzyżowa dla dzieci (1), Gorzkie żale (5), Koronka do Bożego Miłosierdzia (4), litanie (7), pieśni za zmarłych (22), pogrzeb chrześcijański dorosłych (11).

Kolędy domowe (pastorałki, kantyczki) zamieszczono po pieśniach na Boże Narodzenie (do tej pory były podane w dodatku, na końcu śpiewnika), wprowadzono dział pieśni na Ofiarowanie Pańskie. Wprowadzono dział pieśni na Wielki Tydzień, a w nim „poddziały”: na Niedzielę Palmową i poszczególne dni Triduum Paschalnego; wprowadzono dział pieśni ku czci Chrystusa Króla, przestawiono kolejność – pieśni ku czci Najświętszego Sakramentu przesunięto po pieśniach do Najświetszego Serca i po nowym dziale pieśni ku czci Chrystusa Króla, usunięto dział pieśni sodalicyjnych (niektóre pieśni włączono w dział pieśni ku czci NMP), wprowadzono dział psalmów, po nich umieszczono przesunięte z dodatku hymny, zlikwidowano dział: polskie śpiewy liturgiczne, wprowadzając szereg działów począwszy od śpiewów na niedzielne pokropienie (p. wyżej). Zresztą od tego momentu układ i zawartość ma tak duże zmiany, że najlepiej odzwierciedla je podany wyżej opis. Warto zauważyć wprowadzenie do śpiewnika melodii Koronki do Bożego Miłosierdzia.

W następnych latach istniały dodruki XXXIX wydania, np. 1990 r., 1994 (ISBN 83–7216–336–7). Ale te miały już miejsce w drukarni i Wydawnictwie Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie. Niemal każdy dodruk posiada drobne poprawki.

XL wydanie Śpiewnika kościelnego ukazało się w 2001 r. Po tradycyjnie zamieszczanej Przedmowie ks. Feichta do Wydania jubileuszowego, podano notę Od Redakcji, potem zestawienie śpiewników (uzupełnione). Na końcu tradycyjnie znajdują się trzy spisy: rzeczowy, alfabetyczny, autorów. Rzeczowy zawiera tytuły działów oraz pieśni – z lewej strony tytułu pieśni kolejny jej numer, z prawej numer strony. Także spis alfabetyczny posiada z lewej strony numer, z prawej stronę. Na końcu podano ułożony alfabetycznie spis autorów, jednak bez podania (co dotąd, od 1928 r., było praktykowane) numerów i tytułów ich utworów.

Z noty Od Redakcji dowiadujemy się, że głównym motywem nowego wydania jest „potrzeba ciągłego dostosowywania repertuaru pieśni i śpiewów do aktualnych wymogów liturgiczno-pastoralnych”. A więc motyw niezmienny od lat. Usunięto 64 pieśni, które utraciły swoją żywotność, oraz wykreślono niektóre strofy z powodu przestarzałego języka lub treści. Wprowadzono zaś 58 nowych pieśni i 18 śpiewów (antyfon, zawołań).

We wstępie nie ma mowy o autorze nowych lub zredagowanych wprowadzeń liturgiczno-dogmatycznych do poszczególnych działów. Możemy się domyślać, że jest nim liturgista – ks. dr Tarsycjusz Sinka CM, redaktor tego wydania. W układzie pieśni na szczególną uwagę zasługują dwie zmiany dokonane wskutek dostosowania układu pieśni do charakteru i głównych tematów roku liturgicznego. Naruszono dotychczas nietykalne monolity: pieśni na Adwent podzielono – zgodnie z liturgią Kościoła – na dwie części. Pieśni z pierwszej części przeznaczone są do wykonywania podczas Adwentu do 16 grudnia (nr 1–9), śpiewy części drugiej przeznaczone są na ostatni tydzień Adwentu (nr 10–18). Podobnie podzielono pieśni śpiewane podczas Wielkiego Postu: na pieśni pokutne oraz pieśni o Męce Pańskiej. De facto Wielki Post w liturgii ma charakter pokutny, dopiero ostatni tydzień przybiera charakter pasyjny. Oczywiście w tradycji ludowej pasyjne pieśni śpiewa się przez cały Wielki Post, zwłaszcza podczas nabożeństw pasyjnych. Jeśli chodzi o inne zmiany zauważamy tytuły działów Pieśni własne o świętych oraz Pieśni wspólne o świętych (podobne do tytułów tekstów mszalnych i brewiarzowych). Zlikwidowano obecny w poprzednim wydaniu dział Psalmy, śpiewy w nim zawarte albo usunięto, albo włączono np. w dział pieśni przygodnych. Wprowadzono nowy i bardzo ważny z punktu liturgicznego dział: Sakramenty i sakramentalia. W Nieszporach, wzorem Śpiewnika liturgicznego, wprowadzono antyfony do psalmów.

Podział na działy nie jest zbyt przejrzysty, dlatego ścisłe określenie ich ilości jest trudne, wydaje się, że jest ich około 48. Więcej powie poniższe omówienie. Pieśni na Adwent: cz. I – do 16 grudnia (9), cz. II – do 17 grudnia (9), pieśni na Boże Narodzenie (48), kolędy domowe (13), pieśni na Ofiarowanie Pańskie (30), pieśni na Wielki Post: cz. I – pieśni pokutne (15), cz. II – pieśni o Męce Pańskiej (32), śpiewy na Wielki Tydzień (14), pieśni na Wielkanoc (23), pieśni na Wniebowstąpienie (4), pieśni do Ducha Świętego (7), pieśni do Trójcy Przenajświętszej (4), pieśni do Najświętszego Sakramentu (51), pieśni do Serca Pana Jezusa (23), pieśni do Chrystusa Króla (6), pieśni ku czci NMP (89), pieśni ku czci św. Józefa (7), pieśni ku czci św. Rodziny (2), pieśni ku czci śś. Aniołów (4), pieśni własne o świętych (57), pieśni wspólne o świętych (12), pieśni przygodne (59), hymny (6), pieśni za zmarłych (10), pieśni mszalne (6, albo inaczej liczone – 12), inne śpiewy mszalne (14), śpiewy na niedzielne pokropienie (3), msze liturgiczne (4 – komplety), części mszy do wyboru (14), śpiewy międzylekcyjne (25), modlitwa powszechna (4), Śpiewy łacińskie (15), Sakramenty i sakramentalia: chrzest (2), pokuta (3), kapłaństwo (2), małżeństwo (1), rocznica konsekracji kościoła (2), Nieszpory: nieszpory niedzielne (19), nieszpory o Najświętszym Sakramencie (8), nieszpory o NMP (6), Nabożeństwa: nabożeństwo Eucharystyczne (3), suplikacje (4), Godzinki o Niepokalanym Poczęciu NMP (2), Różaniec (dwa sposoby odmawiania po cztery części – z częścią światła włącznie), Droga krzyżowa (2 – dla dorosłych i dla dzieci), Gorzkie żale (4 – melodie), Koronka do Bożego Miłosierdzia (4 śpiewy), litanie (8), pogrzeb chrześcijański (11).

W cytowanym artykule z 1983 r. ks. Mrowiec stawia Śpiewnik kościelny ks. Siedleckiego na czele polskich śpiewników kościelnych XX w. Pisze m.in. o trzech głównych czynnikach, które wpłynęły na jego wysoką pozycję: 1. złota proporcja z jaką Śpiewnik przechowuje zarówno pieśni stare, tradycyjne, jak i pieśni nowe, współczesne; 2. otwartość na repertuar ludowy z różnych regionów Polski; 3. zamieszczanie pieśni wyrosłych z narodowej tradycji muzycznej, tym samym bliskich psychice i polskiemu temperamentowi.

W 1882 r. ks. Jan Siedlecki wydał także Cantionale ecclesiasticum. Kancjonał ten jest przeróbką Kancjonału – ks. P. Rzymskiego i ks. A. Dorobisa, dokonaną przez kapłana diecezji kujawsko-kaliskiej ks. K. Waberskiego. Zawiera jednak dużo błędów w zapisie melodii i nie uwzględnia wiedzy teoretycznej o chorale gregoriańskim. W dostępnym mi egzemplarzu z 1886 r., wydanym w drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego, przedrukowano imprimatur z 1880 r., oraz reimprimatur z 1885 r. Egzemplarz ten posiada stron 386 oraz 42 w numeracji rzymskiej. Zawarte są w nim: śpiewy łacińskie na procesje (Processionalis ordinarium), następnie śpiewy według kalendarza liturgicznego, ropoczynając od I Niedzieli Adwentu, przy czym objaśnienia, wskazówki są w języku polskim. Kancjonał zawiera także 3 Litanie w języku polskim i 25 pieśni w języku polskim. Po tych pieśniach zamieszczone jest Funebrale, czyli modlitwy pogrzebowe w języku łacińskim, zakończone procesją na Dzień Zaduszny w języku polskim, zwieńczone trzygłosowym Libera Kielcense. Potem następuje część druga kancjonału, przeznaczona do użytku kościoła katedralnego lub większego, a w niej m.in.: tony lekcji, ewangelii, kapitulów i oracji. Na stronach 329–365 podana jest Nauka śpiewu gregoryańskiego albo choralnego i główne jego zasady i przepisy. Po czym zamieszczono tony psalmowe, tony na Gloria, Credo, Ite missa est, benedicamus Domino. W dodatku paginowanym cyframi rzymskimi podane są lamentacje na Wielki Tydzień.

Kolejne wydania tego kancjonału: w przeróbce misjonarzy krakowskich, Cracoviae 1922, s. 452; toż Kraków 1925, nakładem Congregatio Missionis. W XX w. kancjonał ten ustąpił miejsca Kancjonałowi ks. Wacława Gieburowskiego (Dr Venceslaus Gieburowski, Cantionale ecclesiasticum), wydanemu w Poznaniu w 1926 r. W 1950 r. wyszedł Kancjonał kościelny ks. Gieburowskiego w opracowaniu ks. Gerarda Mizgalskiego, Poznań–Warszawa–Lublin 1950.

Korzystając z tej witryny, zgadzasz się zaakceptować naszą Politykę Prywatności i Politykę Cookis.
Translate »
Don\'t copy text!